Lắng Nghe Thấu Cảm Ba mẹ thân mến, có bao giờ ba mẹ cảm thấy ngôi nhà mình tĩnh lặng một cách đáng sợ không? Tiếng TV vẫn mở, nhưng những cuộc trò chuyện thì không. Bữa cơm vẫn được dọn ra, nhưng chỉ có tiếng bát đũa va vào nhau. Con vẫn ở đó, ngay trước mắt, nhưng tâm hồn con dường như đã ở một nơi nào đó rất xa.
Chúng ta hỏi, con đáp cho qua chuyện. Chúng ta khuyên, con im lặng. Khoảng trống vô hình ấy cứ lớn dần, để lại trong lòng ba mẹ một nỗi trăn trở khôn nguôi.
Chúng ta đã làm mọi thứ vì con, nhưng tại sao con lại không mở lòng? Câu trả lời có lẽ không nằm ở những gì chúng ta làm, mà ở cách chúng ta lắng nghe. Giữa bộn bề lo toan, chúng ta đã “nghe” rất nhiều, nhưng có lẽ chúng ta đã vô tình quên mất cách lắng nghe thấu cảm.
Đây không chỉ là một kỹ năng, mà là một món quà, một năng lực diệu kỳ có thể chữa lành mọi tổn thương và mở ra cánh cửa tâm hồn của con. Bài viết này sẽ là một người bạn đồng hành, cùng ba mẹ khám phá hành trình thực hành lắng nghe bằng cả trái tim.
Chúng Ta Đang “Nghe” Hay Thực Sự “Lắng Nghe”?
Hằng ngày, chúng ta nghe rất nhiều âm thanh từ con: tiếng con học bài, tiếng con chơi game, tiếng con đóng cửa phòng… Đó là “nghe” (hearing) – một hành động thụ động của thính giác.
Nhưng “lắng nghe” (listening) lại là một hành động hoàn toàn khác. Đó là một sự lựa chọn chủ động, là sự hiện diện trọn vẹn bằng cả tâm trí và trái tim để đón nhận câu chuyện của con.
Và đáng buồn thay, trong nhiều cuộc trò chuyện với con, chúng ta thường rơi vào những cái bẫy của việc “nghe” mà không “lắng”:
- Nghe để trả lời: Con vừa nói được nửa câu, trong đầu ta đã nảy ra hàng loạt giải pháp và lời khuyên.
- Nghe để phán xét: Ta lọc những lời con nói qua lăng kính kinh nghiệm của mình để xem điều đó “đúng” hay “sai”.
- Nghe để ngắt lời: Ta vội vàng cắt ngang câu chuyện của con chỉ vì một chi tiết ta cho là không hợp lý.
Khi con cảm nhận được rằng chúng ta không thực sự lắng nghe, con sẽ dần dần ngừng chia sẻ. Bởi vì con biết, mọi câu chuyện rồi cũng sẽ kết thúc bằng một lời khuyên, một sự phán xét, hay một bài giảng đạo đức.
Lắng Nghe Thấu Cảm – “Chìa Khóa Vạn Năng” Mở Cửa Trái Tim Con
Vậy lắng nghe thấu cảm là gì?
Đó là khi chúng ta đặt mình vào thế giới của con, tạm thời gác lại những kinh nghiệm, những định kiến của bản thân để nhìn sự việc qua đôi mắt của con và cảm nhận câu chuyện bằng trái tim của con. Đó không chỉ là nghe những gì con nói, mà còn là “nghe” cả những điều con không thể nói thành lời: nỗi buồn trong ánh mắt, sự bất lực trong tiếng thở dài, hay niềm vui lấp lánh trong nụ cười.
Lắng nghe thấu cảm chính là gửi đi một thông điệp không lời đầy sức mạnh: “Mẹ/Cha ở đây, cùng con. Cảm xúc của con là thật. Câu chuyện của con rất quan trọng.”
Thông điệp này còn quý giá hơn ngàn lời khuyên, bởi nó cho con cảm giác được an toàn, được thấu hiểu và được yêu thương vô điều kiện. Đó chính là nền tảng vững chắc nhất để xây dựng một mối quan hệ tin cậy.
3 Cấp Độ Lắng Nghe Bằng Cả Trái Tim
Để thực hành lắng nghe thấu cảm, chúng ta hãy cùng nhau đi qua 3 cấp độ lắng nghe sâu sắc.
Cấp độ 1: Lắng Nghe Bằng Đôi Tai – Sự Hiện Diện Trọn Vẹn
Đây là bước đầu tiên và cũng là nền tảng. Khi con bắt đầu câu chuyện, hãy:
- Tắt đi những “tiếng ồn”: Đặt điện thoại xuống, tắt TV, tạm ngưng công việc đang làm dở.
- Dành tặng con sự chú tâm: Hướng người về phía con, duy trì giao tiếp bằng mắt một cách nhẹ nhàng.
- Dùng những tín hiệu khuyến khích: Gật đầu, nói những từ đệm như “à”, “ừm”, “mẹ/cha hiểu”… để con biết rằng bạn vẫn đang theo dõi câu chuyện.
Chỉ cần sự hiện diện trọn vẹn của bạn, con đã cảm thấy được tôn trọng vô cùng.
Cấp độ 2: Lắng Nghe Bằng Đôi Mắt – Thấu Hiểu Ngôn Ngữ Không Lời
Lời nói chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong giao tiếp. Cảm xúc thật sự của con thường ẩn sau ngôn ngữ cơ thể. Hãy quan sát:
- Ánh mắt của con: Con nhìn thẳng hay né tránh? Ánh mắt con long lanh, mệt mỏi hay trống rỗng?
- Dáng vẻ của con: Con ngồi thẳng lưng hay co mình lại? Vai con buông thõng hay gồng cứng?
- Cử chỉ của con: Đôi tay con đang nắm chặt, đang bồn chồn hay đang thả lỏng?
Khi bạn thấy lời nói và ngôn ngữ cơ thể của con không đồng nhất (ví dụ con nói “Con ổn” nhưng ánh mắt lại đượm buồn), đó là lúc bạn cần ở lại với con lâu hơn một chút.
Cấp độ 3: Lắng Nghe Bằng Cả Trái Tim – Phản Hồi Để Kết Nối
Đây là cấp độ sâu sắc nhất, biến bạn từ một người nghe thụ động thành một người đồng hành thực sự. Sau khi đã lắng nghe bằng tai và mắt, hãy thử phản hồi lại những gì bạn cảm nhận được, không phải để phán xét, mà để xác nhận cảm xúc của con.
- Phản hồi lại nội dung: “À, như vậy là hôm nay ở lớp con đã có chuyện không vui với bạn thân nhất của mình, đúng không?”
- Phản hồi lại cảm xúc: “Nghe con kể, mẹ/cha cảm nhận dường như con đang cảm thấy rất thất vọng và cả một chút cô đơn nữa. Có phải vậy không con?”
Khi bạn gọi tên được cảm xúc của con, con sẽ cảm thấy như có một người thực sự “chạm” được vào thế giới nội tâm của mình. Đó là khoảnh khắc của sự kết nối sâu sắc và chữa lành.
>> Xem thêm: Cha Mẹ Mentor Là Gì? & 5 Khác Biệt Diệu Kỳ So Với Cha Mẹ “Lo Toan”
Hành Trình Này Cần Lắm Sự Kiên Nhẫn
Ba mẹ thân mến, thực hành lắng nghe thấu cảm là một hành trình, không phải là một công tắc có thể bật tắt. Sẽ có những lúc chúng ta quên, chúng ta lại vội vàng đưa ra lời khuyên theo thói quen. Điều đó hoàn toàn bình thường.
Mỗi khi nhận ra điều đó, hãy mỉm cười với chính mình và bắt đầu lại. Chỉ cần chúng ta có ý thức và nỗ lực mỗi ngày một chút, một sự thay đổi diệu kỳ sẽ diễn ra. Bức tường băng giữa ba mẹ và con cái sẽ dần tan chảy, nhường chỗ cho dòng sông yêu thương và thấu hiểu được khơi thông.
Trong thế giới ồn ào và vội vã này, sự im lặng và lắng nghe trọn vẹn mà chúng ta dành cho con chính là món quà quý giá nhất. Đó là cách chúng ta nói với con rằng: “Con quan trọng hơn bất kỳ công việc nào, hơn bất kỳ chiếc điện thoại nào”.
Hôm nay, hãy thử dành ra 15 phút, tìm đến con và nói một câu thật đơn giản: “Hôm nay của con thế nào? Ba/Mẹ ở đây lắng nghe con này”. Và rồi, hãy thực hành lắng nghe bằng cả trái tim. Bạn sẽ ngạc nhiên với những điều diệu kỳ mà nó mang lại.
Ba mẹ có kỷ niệm nào đáng nhớ về một lần được ai đó thực sự lắng nghe không? Hãy chia sẻ cảm nhận của mình ở phần bình luận để lan tỏa năng lượng ấm áp này nhé!
>>> Tham khảo: Giáo dục
